Gemeentelijke monumentenlijst

Woningen

Locatie: Fabrieksstraat 1, 3, 5, 7, 9, 8281 BW Genemuiden 
Kadastraal: Gnm. C926 t/m 930
Oorspronkelijke functie: arbeiderswoningen 
Huidige functie: woningen 

Redengevende beschrijving

Deze arbeiderswoningen zijn in 1904 gebouwd in opdracht van ondernemer K.H. Roeland. De firma Roeland, Rozendal Beijer & Co onderhield een stoombootdienst tussen Genemuiden, Zwartsluis, Hasselt en Zwolle. De arbeiderswoningen huisvestten werknemers van de stoombootdienst. De woningen zijn verbonden met de woning Oosterkaai 23, die waarschijnlijk de gezagvoerder huisvestte. De arbeiderswoningen en de daaraan verbonden gezagvoerderswoning hebben grotendeels nog hun oorspronkelijke verschijningsvorm.

Voormalig gemeentehuis

Locatie: Havenplein 1, 8281EV Genemuiden 
Kadastraal: C4416
Oorspronkelijke functie: Gemeentehuis 
Huidige functie: Cultuurhuis 
Bouwjaar:1967-1969

Redengevende beschrijving

Het voormalige gemeentehuis op het Havenplein is in de periode 1967-1969 gebouwd, op een deel van de gedempte Binnenhaven (1959), naar een  ontwerp van architectenbureau Verlaan en Nijhof uit Zwolle. Het ontwerp is uitgevoerd in de Delftse stijl, die zich kenmerkt door soberheid. In de jaren 1994-1995 is het gemeentehuis uitgebreid met een zijvleugel naar een ontwerp van de architecten Leyh en Kappelhof uit Deventer. Dit deel valt buiten de bescherming. Het markante, beeldbepalende gemeentehuis is gelegen aan een rechthoekig plein, met aan beide zijden straatwanden en aan de voorzijde een open plein, grenzend aan de Binnenhaven van Genemuiden. Na de herindeling van de gemeenten Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis in 2001, is hier tijdelijk de afdeling grondzaken van de nieuw gevormde gemeente Zwartewaterland gevestigd. Het voormalige gemeentehuis heeft voor Genemuidernaren emotionele waarde vanwege onder andere aangiften geboorten, huwelijken, aubades vanaf het bordes. Het is tegenwoordig ingericht als cultuurhuis. 

Gemaal Veneriete 

Locatie: Kamperzeedijk 5, 8281PA Genemuiden 
Kadastraal: M541
Oorspronkelijke functie: Poldergemaal
Huidige functie: Poldergemaal
Bouwjaar: 1961

Redengevende beschrijving

Gemaal Veneriete is markant gelegen aan de Kamperzeedijk, direct naast het stoomgemaal Mastenbroek: d’ Olde mesiene. Het moderne vijzelgemaal, ingezet voor de bemaling van polder Mastenbroek, voert het water rechtstreeks af vanuit de Machinekolk naar waterloop de Veneriete. Het gemaal, aan het einde van de jaren vijftig van de vorige eeuw gebouwd, is waardevol vanwege de nadrukkelijke na-oorlogse architectuur. Het is de opvolger van stoomgemaal Mastenbroek dat tot 1961 in gebruik was.

Kerkgebouw met toren en orgel

Locatie: Kerkplein 25, 8281AZ Genemuiden 
Kadastraal: Gnm. 2874/2873
Oorspronkelijke functie: Kerk
Huidige functie: Kerk
Bouwjaar: ?

Redengevende beschrijving

Op 6 augustus 1882 woedde een brand in de Kerkbuurt, die ook het uit 1535 daterende gotische kerkgebouw verwoestte met het bekende Van Gruisen-Lohman orgel en de klokken van de beroemde Kamper klokkengieter Geert van Wou. Deze kerk met een zogenaamd westwerk aan de kant van de Achterweg, was gebouwd met het koor naar het oosten en had een noord- en een zuiddeur. De architecten Willem en Frederik Christiaan Koch maakten een nieuw ontwerp. De toren werd verplaatst naar de oostkant van het gebouw. De nieuwe kerk werd op 23 december 1883 in gebruik genomen. De twee luidklokken en het torenuurwerk werden geleverd door Van Bergen uit Midwolda. De luidklokken werden in de Tweede wereldoorlog door de Duitsers geroofd. In 1948 nam men twee nieuwe luidklokken in gebruik. Het oorspronkelijke torenuurwerk, vervangen door een ander uurwerk, is bewaard gebleven. Bijzonder is dat in deze hervormde kerk psalmen op hele noten met een tegenmelodie worden gezongen: de bovenstem. Dit fenomeen, waarvan wordt aangenomen dat Genemuiden de bakermat is, werd op 23 november 2013 opgenomen in de lijst Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.

Lichtwachtershuisje

Locatie: Kettingweg 1, 8281 PN Genemuiden 
Kadastraal: L325, L323, L864
Oorspronkelijke functie: lichtwachterswoning 
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

De voormalige lichtwachterswoning, in de volksmond ‘De Ketting’ genoemd, werd gebouwd in 1886. Het karakteristieke huis ligt op een met basaltsteen versterkte terp die, voordat de Zuiderzee werd afgesloten, bescherming moest bieden tegen storm en hoog water. De lichtwachterswoning was de eerste woning die de schipper tegenkwam na zijn tocht over de Zuiderzee. Naast de lichtwachterswoning stond een lichtopstand, waarvan de fundamenten bewaard zijn gebleven. Om de bevaarbaarheid van het Zwolse Diep te bevorderen, werden vanaf deze locatie door ‘De Maatschappij tot Verbetering van het Zwolsche Diep’ in de periode 1845-1848 circa  6 kilometer lange granieten dammen in zee aangelegd met aan het begin een vluchthaven: De Ketting. De lichtwachterswoning is georiënteerd op deze vluchthaven.

Tapijtmuseum

Locatie: Klaas Benninkstraat 2A/Fabrieksstraat 2, 8181ZX Genemuiden
Kadastraal: C1527 (Kl. Benninkstraat 2A, 8281ZX Genemuiden), C4294 (Fabrieksstraat 2, 8281BW Genemuiden).
Oorspronkelijke functie: Kantoor/cocosfabriek
Huidige functie: Tapijtmuseum 
Bouwjaar: 1938/1939

Redengevende beschrijving

De twee panden in de klaas Benninkstraat (1938) en op de hoek van de Klaas Benninkstraat met de Fabrieksstraat (1939), zijn een representant van de opbloeiende vloerbedekkingindustrie na de crisis in het begin van de jaren dertig van de vorige eeuw. Ze dienden oorspronkelijk als opslagplaats van biezen en kokos en als werkplaats voor de fabricage van biezen- en kokosmatten. In 1939 plaatste eigenaar firma E. de Lange en zn. in het zuidelijk gelegen pand de eerste weefmachines. De panden werden ontworpen door de plaatselijke gemeente-architect Witteveen. In 1986 werd door de Stichting Stadswacht de tentoonstelling Vroeger en Nu geopend in het pand aan de Klaas Benninkstraat. Het werd vervolgens ingericht als museum: het Tapijtmuseum. Door aankopen van aangrenzende panden aan de noordkant kan het museum nu beschikken over 1400 m2 vloeroppervlak. Het toont de ontwikkeling van biezenmat tot kamerbreed tapijt en kunstgras.

Voormalig Stadhuis

Locatie: Langestraat 22-24, 8281 AL  Genemuiden
Kadastraal: GNM00 B 03254 G000 en GNM00 B 03253 G000
Oorspronkelijke functie: stadhuis
Huidige functie: winkel
Bouwjaar: 1868

Redengevende beschrijving

Het voormalig stadhuis, beeldbepalend voor de Langestraat in het centrum van Genemuiden, werd in 1868 gebouwd. Aanleiding was de stadsbrand van biddag 11 maart 1868, die ook het bestaande stadhuis verwoestte. Het bouwplan werd gemaakt door de architecten Willem en Frederik Christiaan Koch in eclectische stijl. De aannemingssom van het stadhuis en de bodewoning bedroeg f 10.322,50. De eerste raadsvergadering vond plaats op 31 december 1868. Met de ingebruikname van een nieuw stadhuis op het Havenplein in 1969, werd het gebouw overbodig.

Woonhuis

Locatie: Langestraat 28, 8281AL Genemuiden

Redengevende Beschrijving

Voormalige burgemeesterswoning gebouwd na de stadsbrand van 1868, zeer waarschijnlijk naar een ontwerp van de architecten. W. en F.C. Koch. De woning valt op door opvallende, rijke detaillering.  De woning, dichtbij het voormalige gemeentehuis, is tijdelijk in gebruik geweest als burgemeesterswoning. 

Voormalige dokterswoning 

Locatie: Langestraat 66, 8281 AM Genemuiden
Oorspronkelijke functie: dokterswoning 
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Langestraat 66 bestaat uit twee panden. Het linker gedeelte is omstreeks 1805 gebouwd. Het is één van de oudste panden in de binnenstad en werd bewoond door de stadsarts. De voormalige dokterswoning heeft een rol gespeeld bij plaatselijke rampen zoals de watersnood in 1825, toen het water bij Genemuiden steeg tot 3,60 meter boven NAP. De bewoners van huizen in lager gelegen delen van de stad vluchtten toen naar de dokterswoning, want dat was gebouwd op het hoogste punt van de stad. Een steen in de hal geeft aan hoe hoog het water toen stond. De woning en de arts speelden ook een rol tijdens de talrijke epidemieën. Tijdens de brand van 1868 bleef de woning als door een wonder gespaard. Het rechtergedeelte van het pand, waar de vroedvrouw woonde, werd in 1901 gebouwd en bij de dokterswoning aangetrokken. Gemeenteopzichter Jongedijk ontwierp het pand en was bij de bouw betrokken. In 1960 werden beide panden door de gemeente verkocht aan de toenmalige huisarts, dokter B. Maats. In 2007 vertrokken de huisartsen en kwamen de panden in bezit van een particulier. In 2008 werden de panden uitvoerig gerestaureerd.

Woning met schuur 

Locatie: Langestraat 76, 8281 AM Genemuiden 
Kadastraal: B2403
Oorspronkelijke functie: Woningen met schuur 
Huidige functie: Woonhuis 

Redengevende beschrijving

In historische documenten wordt de Langestraat ook wel de Middelstraat genoemd. Het was de hoofdstraat van Genemuiden en kwam uit bij de voormalige Middelpoort. De Middelpoort sloot aan op de weg naar Kampen. Aan deze straat, de huidige Langestraat, woonden veel veehouders. De kavels liepen meestal vanaf de Langestraat tot aan de Achterweg. De woningen van de veehouders stonden aan de Langestraat met daarachter schuren, stallen en hooibergen. Langestraat 76 is een van de weinig bewaarde voorbeelden van een dubbel woonhuis onder één kap met oorspronkelijke schuur dat is gebouwd in de opbouwperiode na de laatste stadsbrand van Genemuiden in 1868.

Woonhuis/opslag 

Locatie: Langestraat 167, Benthemersteeg 7, 8281 AJ Genemuiden 
Kadastraal: B2809
Oorspronkelijke functie: woonhuis/boerderij
Huidige functie: woonhuis/opslag 

Redengevende beschrijving

Aan de Langestraat is omstreeks 1890 een langgerekte stadsboerderij gebouwd, achter de oorspronkelijke woning met werkgedeelte bevinden zich het voormalige mestvaat en een houten schuur. De bebouwing  strekt zich uit vanaf de Langestraat tot de voormalige waterloop de Drecht, die in 1959 is gedempt. Schepen met mest of hooi hadden via een sluis toegang tot de haven van Genemuiden. Het toegepaste geveltype van de voorgevel, een ingezwenkte gevel, is kenmerkend voor de Langestraat.

Winkel/kantoor 

Locatie: Markt 1, 3, 5, 8281AD Genemuiden
Kadastraal: B2928
Oorspronkelijke functie: Smederij
Huidige functie: Winkel/kantoor
Bouwjaar: Onbekend

Redengevende beschrijving

Doordat de gemeente een pand aankocht in de Langestraat en afbrak, kon in 1842 een marktplein in gebruik worden genomen: de Nieuwe Markt. Op de hoek van de Markt (nu Langestraat 19) stond een voormalige burgemeesterswoning die al in de Franse tijd in gebruik was. De smederij, daarop aansluitend, was oorspronkelijk een complex kleinschalige woningen, die na de Tweede Wereldoorlog aan elkaar werden verbonden tot smederij. Age Blom oefende hier het smidsambacht uit. Zijn zoon Jan Willem ontwikkelde zich tot ‘kunstsmid’ en genoot landelijke bekendheid. Een van zijn kunstwerken siert het treinstation in Groningen. Verschillende elementen van het exterieur en interieur hebben een link met de voormalige smederij. 

Woonhuis 

Locatie: Oosterkaai 13, 8281 BJ Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Het betreft hier een opvallend, asymmetrisch woonhuis dat omstreeks 1910 is gebouwd voor de directeur van de Vereniging Coöperatieve Stoom Zuivelfabriek Genemuiden. Het woonhuis is beeldbepalend voor de Oosterkaai en heeft uitzicht over de Binnenhaven. De gevel is rijk versierd.

Woonhuis

Locatie: Oosterkaai 15, 8281 BJ Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving 

Door de aanleg van de Sas in 1866 en de Sasdijk in 1867, ontstond aan  de overkant van de haven een watervrij terrein voor woningbouw. In 1877 werd een draaibrug over de haven gebouwd, waardoor het nieuwe uitbereidingsplan werd ontsloten. Aan de Oosterkade verrezen een aantal grote woningen met stallen van vooral rijke veehouders, waarvan dit pand er een is. Achter de woningen aan de Oosterkade ontstond een wijk met dicht op elkaar gebouwde woningen met kleine plaatsjes. De oorspronkelijke stal is niet meer aanwezig. Het woonhuis is beeldbepalend gelegen aan de Binnenhaven van Genemuiden, aan de Oosterkaai.

Woonhuis 

Locatie: Oosterkaai 23, 8281 BJ Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Het woonhuis, gebouwd in 1904, is gelegen op de hoek van de Oosterkaai en de Fabrieksstraat. Het woonhuis is aan de rechterzijgevel geschakeld aan de arbeiderswoningen in de Fabrieksstraat. De linkerzijde is verbonden aan Oosterkaai 21. Uit archiefmateriaal blijkt dat Oosterkaai 21 en 23 zijn gebouwd als één woning. Het geheel is gebouwd in eclectische stijl. Onduidelijk is wanneer de splitsing van de woningen heeft plaatsgevonden, en of de ingangspartij van Oosterkaai 23 authentiek is. De woning aan de Oosterkaai en de arbeiderswoningen aan de Fabrieksstraat zijn gebouwd in opdracht van ondernemer K.H. Roeland. De firma Roeland, Rozendal Beijer & Co onderhield een stoombootdienst tussen Genemuiden, Zwartsluis, Hasselt en Zwolle. Omstreeks het bouwjaar van deze woning had de firma twee stoomboten, namelijk Zwarte Water I en Zwarte Water II. Deze woning huisvestte waarschijnlijk de gezagvoerder van de stoombootdienst. 

Woonhuis 

Locatie: Oosterkaai 49, 8281BK Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis 

Redengevende beschrijving

De woning is gebouwd na de aanleg van een brug over de haven in 1877, die een nieuw, watervrij uitbreidingsplan (de ‘Overkaante’) ontsloot. Dit woonhuis maakte deel uit van een serie woningen met uitzicht op de Binnenhaven. Deze woningen waren groot van formaat en hadden oorspronkelijk een schuur op het achterterrein. De woningen moest minimaal zes meter breed zijn en van de 30 meter diepe kavels moest 16 meter worden bebouwd. De woningen hebben een beeldbepalende ligging aan het Havenplein. Omdat de kaden nogal eens onder water liepen is de begane grond te bereiken via een natuurstenen stoep. 

Woonhuis/kantoor

Locatie: Oosterkaai 51, 8281BK Genemuiden
Kadastraal: C1116
Oorspronkelijke functie: Kantoor/woonhuis
Huidige functie: Kantoor
Bouwjaar: Ca. 1900

Redengevende beschrijving

Het woonhuis Oosterkade 51 is omstreeks 1880 gebouwd en was in eerste instantie een boerderij. Het is vanaf 1897 in gebruik geweest als woonhuis en notariskantoor van W.J. Jonkers. Na zijn vertrek in 1930 deed het dienst als pastorie van de Gereformeerden. Het is beeldbepalend en representatief voor de bebouwing aan de Oosterkade. Oorspronkelijk lag het pand aan het deel van de Binnenhaven dat in 1959 is gedempt. De begane grond van het pand,  te bereiken via een stoep, ligt aanzienlijk boven het maaiveld om wateroverlast te voorkomen.

Veerbel

Locatie: Pieperweg tussen 1-2, 8281PJ Genemuiden 
Kadastraal:  E214/E215
Oorspronkelijke functie: Veerbel
Huidige functie: Veerbel
Bouwjaar: Onbekend 

Redengevende beschrijving

In de nabijheid van erf 86 in de Mandjeswaard op het Kampereiland, staat aan de andere (oostelijke) oever van de Goot aan de Pieperweg, in Polder de Pieper, een houten staander met een gaffel en dakje. Het is een herinnering aan een oude route over de uiterwaarden van de Zuiderzee van Kampen naar Genemuiden, waarbij men met IJsselarm de Goot moest overstreken met een roeiboot. De gaffel met de veerbel stond bovenop een dijk langs de Goot en was daardoor van alle kanten zichtbaar. Als de bel werd geluid kwam de veerman om één of meer personen naar de andere kant van de Goot te varen.

Woonhuis

Locatie: Prinses Julianastraat 13, 8281CK Genemuiden
Kadastraal: C1965
Oorspronkelijke functie: Woonhuis
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: 1909

Redengevende beschrijving

Even na 1900 werd de verbinding gerealiseerd tussen de Oosterkade en de Hasselterdijk, de huidige Majoor Generaal Simondsstraat. Na de geboorte van prinses Juliana op 30 april 1909 kreeg de straat de naam Julianastraat. Aan deze straat werden in het verlengde van de Oosterkade nog een aantal fraaie burgerwoningen gebouwd, waaronder nummer 13. Aan deze straat en de Nieuwstraat werden in 1909 de eerste woningwetwoningen gebouwd.

Poldergemaal De Pieper

Locatie: Slangenweg Genemuiden, coördinaten 51.614268.6.012106
Ligging: op de westelijke dijk langs de Veneriete
Kadastraal: E167; E144; E149
Oorspronkelijke functie: poldergemaal
Huidige functie: poldergemaal
Bouwjaar: 1931

Redengevende beschrijving

Het poldergemaal ontwatert de polder De Pieper in de Veneriete. Het is net voor de aanleg van de Afsluitdijk gebouwd. Toen zorgde de Zuiderzee van tijd tot tijd voor overstromingen van polders die ten noorden van de Kamperzeedijk lagen. Om de elektromotor droog te houden is een extra verdieping in het gemaaltje aangebracht. Dit verklaart de verticale vorm. In het vlakke en geheel open polderlandschap valt het gemaal extra op.

Sluis

Locatie: Bij Slaperdijkweg 1b, 8281PL Genemuiden 
Kadastraal: K250, L187
Oorspronkelijke functie: Sluis
Huidige functie: Sluis
Bouwjaar: Onbekend

Redengevende beschrijving

De PRINSENSLUIS dateert waarschijnlijk uit de eerste helft van de 19de eeuw en fungeerde oorspronkelijk als spuisluis, waardoor er bij lage buitenwaterstanden onder vrij verval water geloosd werd. De Prinsensluis bevindt zich in het Veneriete- kanaal tussen de Zuiderzeepolder en de Pieperpolder te Genemuiden. Via deze uitwateringssluis wordt het bemalingwater uit de polder Mastenbroek geloosd op het Zwarte Meer. De uitwateringssluis ligt in de Slaperdijk die onderdeel is van de hoofdwaterkering aan de westgrens van Overijssel. Aan het begin van het Venerietekanaal ligt het gemaal Veneriete (opvolger van het gemaal Mastenbroek) waarmee de polder Mastenbroek bemalen wordt. 

Voormalige burgemeesterswoning 

Locatie: Westerkaai 2, 8281 BG Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: burgemeesterswoning
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Op 2 februari 1928 besloot de gemeenteraad een nieuwe woning voor de burgemeester te bouwen. Omdat het plan van architect Meijerink uit Zwolle te duur was, werd de plaatselijke aannemer Jan Mol ingeschakeld. Die maakte een nieuw, modern ontwerp dat in september 1928 werd aanbesteed. Het huis en de tuin kosten uiteindelijk fl. 16.296,07. De ambtswoning had ook telefoon. In 1930 werden het hek geplaatst, de luiken aangebracht en een serre gebouwd, waarvoor de fundering al was aangelegd. Het pand is in 1988 gerestaureerd.

Woonhuis 

Locatie: Westerkaai 4, 8281 BG Genemuiden
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Het woonhuis is gebouwd in 1862 in opdracht van de notaris J.W. Jonkers naar een ontwerp van de plaatselijke architect W. Swerver, die zich later in Zwolle vestigde. Het markante woonhuis is gelegen aan de Westerkaai, aan de Binnenhaven van Genemuiden. De locatie is bijzonder, want het pand werd gebouwd aan de voormalige gracht van het Blokhuiserf, waar destijds het kasteel van Genemuiden stond. De gracht is inmiddels gedempt. Het pand is op de benedenverdieping bewoond door verschillende burgemeesters en op de bovenverdieping door onderwijzers. Later kocht notaris Jan Julius Hospers het gehele pand, waarna er meerdere notarissen woonden.

Woonhuis 

Locatie: Westerkaai 12, 8281 BG Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis met schuur
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

In 1858 werden 19 woningen aan de Veerweg, de huidige Westerkaai, gebouwd. Door de economisch gunstige omstandigheden was dit mogelijk. Dit deel van de Veerweg werd zelfs met klinkers bestraat. Dit woonhuis, met daarachter een stal was één van deze woningen. Het woonhuis en de schuur aan Westerkaai 12 zijn het laatste voorbeeld van bebouwing aan de Westerkaai waarbij de woning en stal nog compleet bewaard zijn.

Woonhuis

Locatie: Westerkaai 30, 8281 BG Genemuiden 
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Redengevende beschrijving

Economisch gezien waren de jaren vijftig van de 19e eeuw een gunstige economische periode. Er was meer werk, de lonen stegen en de mattenvlechterij kwam uit het dal. Ook de veehouderij zat in de lift. In de periode 1850-1860 verdubbelden de landpachten. De gunstige economische omstandigheden resulteerden in 1858 in de bouw van 19 woningen aan de Veerweg, de huidige Westerkaai. Het deel van de Veerweg langs deze woningen werd bestraat met klinkers. Het woonhuis met daarachter een boerderij was een van die woningen. De gevel van dit woonhuis in eclectische stijl is één van de weinige gave voorbeelden van woningen die aan de Westerkaai hebben gestaan.

Voormalige Lierenfabriek Ridderinkhof

Locatie: Buiten de Venepoort 3, 8061 KM  Hasselt
Kadastraal: A1581
Oorspronkelijke functie: Bedrijfsgebouw
Huidige functie: Kringloopwinkel 
Bouwjaar: Ca. 1915

Redengevende beschrijving

Bedrijfsgebouw, voormalige Lierenfabriek van H.J. Ridderinkhof, gebouwd omstreeks 1915 en gelegen aan de Dedemsvaart aan de rand van de oude stad. Het complex bestaat uit twee gebouwen: aan de linkerzijde bevindt zich een woonhuis en aan de rechterzijde de voormalige lierenfabriek. Aan de achtergevel van de bedrijfsruimte is een uitbouw geplaatst, deze valt buiten de bescherming. 

Sluisje Gennerzijl 

Locatie: Gennerdijk ongenummerd, 8061 PN  Hasselt (alleen het deel op grondgebied gemeente Zwartewaterland)
Kadastraal: F106
Locatie: Gennerdijk ongenummerd, 8061 PN Hasselt (alleen het deel op het grondgebied gemeente Zwartewaterland)
Kadastraal: F106
Oorspronkelijke functie: Sluis 
Huidige functie: Sluis 
Bouwjaar: 18e eeuw 

Redengevende beschrijving

Sluisje “Gennerzijl”, gelegen op de Gennerdijk. Uitwateringssluisje uit de 18e eeuw, herstellingen uit later tijd en rond 1980 gerestaureerd. Het Gennerzijl is het laatst overgebleven uitwateringssluisje van het gebied tussen Vecht, Zwartewater en Meppelerdiep. De sluis ligt op de grens van de gemeenten Zwartewaterland en Zwolle.

Rietgedekte houten schuur 

Locatie: Tegenover Gennerdijk 1, 8061 PR  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland F637
Oorspronkelijke functie: Schuur
Huidige functie: Schuur
Bouwjaar: 1e helft 20e eeuw

Redengevende beschrijving

De houten schuur met rietgedekt zadeldak is gebouwd tegen de oostzijde van de Gennerdijk als onderdeel van een ensemble met 3 hooibergen en een schuur zonder dat er sprake is van plaatsing op een boerenerf. Aan de noordzijde zijn 2 hooibergen geplaatst, aan de zuidzijde van deze schuur is 1 hooiberg gesitueerd. 

Vierroedige hooiberg met schilddak

Locatie: Tegenover Gennerdijk 1, 8061 PR  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland F637
Oorspronkelijke functie: Hooiberg
Huidige functie: Overkapte bergruimte
Bouwjaar: 1e helft 20e eeuw

Redengevende beschrijving

De vierroedige hooiberg met schilddak is gebouwd tegen de oostzijde van de Gennerdijk als onderdeel van een ensemble met 3 hooibergen en een schuur zonder dat er sprake is van een boerenerf. Aan de noordzijde zijn nog 2 hooibergen en een schuur gesitueerd. 

Vierroedige hooiberg met tentdak

Locatie: Tegenover Gennerdijk 1a, 8061 PR  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland F566
Oorspronkelijke functie: hooiberg
Huidige functie: overkapte bergruimte
Bouwjaar: 1e helft 20e eeuw

Redengevende beschrijving

De vierroedige rietgedekte hooiberg met tentdak is gebouwd tegen de oostzijde van de Gennerdijk als onderdeel van een ensemble met 3 hooibergen en een schuur zonder dat er sprake is van plaatsing op een boerenerf. Aan de noordzijde is een hooiberg geplaatst, aan de zuidzijde van deze hooiberg zijn een schuur en een hooiberg gesitueerd. 

Vierroedige hooiberg met tentdak

Locatie: Tegenover Gennerdijk 3, 8061 PR  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland F615
Oorspronkelijke functie: hooiberg
Huidige functie: overkapte bergruimte
Bouwjaar: 1e helft 203 eeuw

Redengevende beschrijving

De vierroedige rietgedekte hooiberg met tentdak is gebouwd tegen de oostzijde van de Gennerdijk als onderdeel van een ensemble met meerdere hooibergen en een schuur zonder dat er sprake is van een boerenerf. Aan de zuidzijde van deze hooiberg zijn 2 hooibergen en een schuur gesitueerd. 

Gemaal Streukelerzijl

Locatie: Gennerdijk 20, 8061 PR  Hasselt
Kadastraal: F578
Oorspronkelijke functie: Gemaal
Huidige functie: Gemaal
Bouwjaar: 1925 en 1954

Redengevende beschrijving

Gemaal “Streukelerzijl”, gebouwd in 1925, is gelegen aan het Zwarte Water. Het (vanaf de dijk gezien) rechterdeel van het gebouw werd in 1954 toegevoegd. In de architectuur van dit nieuwe deel is de bouw van 1925 gevolgd.

Woonboerderij

Locatie: Glinthuisweg 15, 8061 PN  Hasselt
Kadastraal: F332
Oorspronkelijke functie: Boerderij
Huidige functie: Woonboerderij
Bouwjaar: Ca. 1900

Redengevende beschrijving

Hallenhuisboerderij, gebouwd omstreeks 1900. Het pand is gelegen in de buurtschap Genne met een ruime voortuin aan de Glinthuisweg. De nokrichting is haaks op de weg. De boerderij is goed gerestaureerd. Het erf bezit grotendeels de oorspronkelijke indeling.

Locatie: Glinthuisweg 19
Kadastraal: F564
Oorspronkelijke functie: schoolgebouw
Huidige functie: woonhuis / bed & breakfast
Bouwjaar: 1910

Redengevende beschrijving

Openbare basisschool. Gebouwd omstreeks 1910. De geschiedenis van de school gaat terug tot de 18e eeuw. Het pand is gelegen in de buurtschap Genne op enige afstand van de Glinthuisweg.

Woonhuis

Locatie: Heerengracht 7, 8061 HV  Hasselt
Kadastraal: A3715
Oorspronkelijke functie: Woonhuis
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: 1910

Redengevende beschrijving

WOONHUIS, gebouwd omstreeks 1910. Het pand is gelegen in het centrum van Hasselt aan de Heerengracht. De noklijn staat haaks op de Heerengracht. De voorgevel is een vergrote en vrij vormgegeven kopie van de ernaast staande Gelderse gevel met jaartal 1593. 

Woonhuis 

Locatie: Heerengracht 19, 8061HW Hasselt
Kadastraal: A4311
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: ca. 1870

Redengevende beschrijving

Woonhuis, gebouwd omstreeks 1870. Het pand is gelegen in het centrum van Hasselt op een prominente plek aan de Heerengracht. Een oudere voorganger van het pand is in 1863 getekend en geschilderd door Cornelis Springer.

Woonhuis 

Locatie: Hofstraat 10, 8061 GT  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland A 3937
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: vermoedelijk 16e eeuw

Redengevende beschrijving

ZIJGEVELS VAN WOONHUIS: Het vermoeden bestaat dat deze gebouwd zijn in de  16e eeuw, vanwege de toepassing van kruisverband, vlechtingen en het formaat van de ramen. Het pand is gelegen in het centrum van Hasselt aan de Hofstraat en bestond oorspronkelijk uit twee woningen. De rechterhelft is nu in gebruik als garage/berging. De noklijn is evenwijdig met de straat. 

Winkel/woonhuis

Locatie: Hoogstraat 16/16A, 8061HC Hasselt 
Kadastraal: A1605
Oorspronkelijke functie: Winkel/woonhuis
Huidige functie: Winkel/woonhuis
Bouwjaar: Ca. 1910

Redengevende beschrijving

Winkel/woonhuis, gebouwd rond 1910 met eclectische en neorenaissance kenmerken. De rijk versierde voorgevel is nog vrij gaaf. In de straatwand neemt het pand een dominante plek in doordat in detaillering, breedte en hoogte afwijkt van de belendende panden. 

Voormalige Kerk en Pastorie /Heilige Geestgasthuis

Locatie: Hoogstraat 26, Raamstraat 2 - 4, 8061 HB  Hasselt
Kadastraal: Zwartewaterland A3172 / 3171
Oorspronkelijke functie: Heilige Geestgasthuis, Kerk en pastorie
Huidige functie: Winkel en woonhuis
Bouwjaar: 1390 / 1868 /1935

Redengevende beschrijving

Dit betrof het hoofdgebouw van het in 1390 gestichte Gasthuis. Na meerdere functiewijzigingen werd het gebouw in 1809 ingericht als R.K. Kerk. Kerk en pastorie werden in 1868 in neogotische trant verbouwd, in opdracht van het pastoraat van C.A. Alferink. Omstreeks 1935 werd de kerk omgebouwd tot timmermanswerkplaats. Ondanks deze verandering van functie is de kerk nog herkenbaar: aan de zijgevel bevinden zich steunberen en de bovendelen van gotische vensters. Aan de achterzijde van de kerk is de voormalige pastorie gelegen, deze is nu als woonhuis in gebruik. Het dak van de kerk loopt door over de pastorie. De tuin en de entree worden afgescheiden door een bakstenen muur en een gietijzeren hek, die eveneens binnen de bescherming vallen. 

Voormalig Post- en telegraafkantoor 

Locatie: Hoogstraat 43-45, 8061HB Hasselt 
Kadastraal: A3699
Oorspronkelijke functie: Postkantoor
Huidige functie: Woonhuis/kantoor
Bouwjaar: ca. 1880

Redengevende beschrijving

Post- en telegraafkantoor van Hasselt, gebouwd in ca. 1880. Het gebouw is gelegen aan de rand van het centrum.

Voormalig Brugwachtershuisje

Locatie: Kaai 2, 8061 HB  Hasselt
Kadastraal: A2227
Oorspronkelijke functie: Brugwachtershuisje 
Huidige functie: IJssalon 
Bouwjaar: 1896

Redengevende beschrijving

Brugwachtershuisje met bruggenhoofd, gebouwd rond 1896. De bijbehorende brug is, na een aantal keren te zijn vernieuwd, uiteindelijk vervangen door een in 1972 meer stroomafwaarts gebouwde nieuwe brug. Het brugwachtershuisje is in 1986 gerestaureerd. Voor het huisje bevindt zich het bruggenhoofd. 

Winkel/woonhuis 

Locatie: Prinsengracht 27, 8061HH Hasselt 
Kadastraal: A4583
Oorspronkelijke functie: Winkel-woonhuis met bakkerij
Huidige functie: Winkel-woonhuis 
Bouwjaar: eerste kwart 20e eeuw, bakkerij 19e eeuw

Redengevende beschrijving

Winkel-woonhuis met voormalige bakkerij uit resp. het eerste kwart van de 20e eeuw en de 19e eeuw, beeldbepalend gelegen op de hoek van de Prinsengracht en de Kalverstraat in het centrum van Hasselt aan de Stadsgracht Hasselt. Het pand valt op in het straatbeeld vanwege zijn hoogte en de overhoekse gevel met entree, die kenmerkend is voor buurtwinkels. Omstreeks 1990 werden de winkel en de bakkerij gesloten. De vensters zijn deels gewijzigd. 

Verenigingsgebouw Hervormde Gemeente

Locatie: Regenboogstraat 2, 8061 GP  Hasselt
Kadastraal: A3801
Oorspronkelijke functie: Lagere school
Huidige functie: Verenigingsgebouw
Bouwjaar: 1863

Redengevende beschrijving

Voormalige Lagere school aan de Nieuwstraat, gebouwd in 1863. Achter de façade is het gebouw in 1980 geheel nieuw opgetrokken en is nu onderdeel van het verenigingsgebouw van de Ned. Herv. Kerk. De locatie werd in 1861 getekend en in 1863 geschilderd met de oorspronkelijke bebouwing door Cornelis Springer. De bescherming betreft de façade van de voormalige lagere school aan de Nieuwstraat.  

Woonhuis 

Locatie: Ridderstraat 4, 8061GJ Hasselt 
Kadastraal: A1830
Oorspronkelijke functie: Woonhuis
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: Ca. 1830

Redengevende beschrijving

Woonhuis, gebouwd rond 1840 maar heeft een oudere kern. Het woonhuis is gelegen in het centrum van Hasselt, aan de Ridderstraat, nabij de Markt met Raadhuis. Het maakt onderdeel uit van de straatwand achter de Grote- of Stephanuskerk. Voor het woonhuis een smalle stoep met stoeppaal. 

Pastorie Hervormde Gemeente Hasselt

Locatie: Ridderstraat 14, 8061 GJ  Hasselt
Kadsatraal: A2418
Oorspronkelijke functie: Pastorie
Huidige functie: Pastorie
Bouwjaar: ca. 1880

Redengevende beschrijving

Pastorie, gebouwd rond 1880. De pastorie hoort bij de Nederlandse Hervormde kerk gelegen aan de markt. De pastorie valt op in de Ridderstraat doordat het gebouw twee bouwlagen heeft en een rijke verschijningsvorm. 

Woonhuis 

Locatie: Ridderstraat 22, 8061GJ Hasselt 
Kadastraal: A3952
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: ca. 1870

Redengevende beschrijving

Woonhuis met aanbouw, diepe tuin, naast een steeg met poort, gelegen aan de Ridderstraat in de straatwand. Het pand heeft een beeldbepalende ligging in de zichtlijn vanaf de Kaai, door de Vispoort/Waterpoort. In de kern waarschijnlijk laatmiddeleeuws, met een omstreeks 1870 gepleisterde voorgevel. 

Boerderij 

Locatie: Stenendijk 2, 8061 HP  Hasselt
Kadastraal: A3851
Oorspronkelijke functie: Boerderij (herberg)
Huidige functie: Woonboerderij
Bouwjaar: 1877

Redengevende beschrijving

Hallenhuisboerderij, gebouwd volgens het ankerjaartal in de voorgevel in 1877. De voorgevel is in oorspronkelijke staat, de zijgevels zijn deels gewijzigd en het oorspronkelijke rieten dak is vervangen door pannen. De boerderij ligt op een huisterp aan het begin van de Stenendijk. De boerderij heeft een oude geschiedenis als boerderijherberg, genaamd “De Prins”. In 1825 werd het voorhuis van de toenmalige boerderij door de watersnood verwoest en (waarschijnlijk op hetzelfde fundament) herbouwd. Deze herbouw is in 1877 weer vernieuwd. 7. Het interieur is opmerkelijk wegens de grote in oorspronkelijke staat verkerende woonkamer. Onder een naastliggend vertrek aan de zuidzijde een kelder met tongewelf. 

Woonhuis 

Locatie: Stenendijk 4, 4A, 8061HP Hasselt
Kadastraal: A3000
Oorspronkelijke functie: boerderij/dijkwoning
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: ca. 1900

Redengevende beschrijving

Oorspronkelijke dijkwoning/boerderij. De woning is gelegen tegen het binnentalud van de Stenendijk, op de splitsing van het Zwarte Water en het Galgenrak, nabij molen De Zwaluw.

Woonhuis 

Locatie: Ridderstraat 20, 8061GJ Hasselt 
Kadastraal: A339
Oorspronkelijke functie: Woonhuis/winkelhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: Ca. 1840

Redengevende beschrijving

Woonhuis met diepe tuin, gebouwd rond 1840 met een oudere kern. Vroeger in gebruik als woonwinkelhuis. Het pand met diepe achtertuin is gelegen in het centrum van Hasselt, aan de Ridderstraat. Het pand valt op in de straatwand vanwege zijn lage goot,- of kroonlijst  in de voorgevel en de steile kap in relatie tot de belendende bebouwing. 

Algemene begraafplaats en baarhuisje 

Locatie: Van Stolkspark  Hasselt
Kadastraal: A4250  / A4475 (deel begraafplaats)
Oorspronkelijke functie: begraafplaats met baarhuisje
Huidige functie: begraafplaats met baarhuisje
Bouwjaar: ca. 1850

Redengevende beschrijving

Algemene begraafplaats met baarhuisje, gesticht omstreeks 1850. De begraafplaats is aangelegd op de voormalige vestingwerken van Hasselt. Een laan met monumentale eiken leidt naar de begraafplaats. Het baarhuisje is recht tegenover de entree geplaatst. 

Boerderij 

Locatie: Verkavelingsweg 3, 8061 PJ  Hasselt
Kadastraal: F536
Oorspronkelijke functie: boerderij
Huidige functie: boerderij
Bouwjaar: ca. 1875

Redengevende beschrijving

Hallenhuisboerderij, gebouwd omstreeks 1875 met aan de zuidzijde een parallel aangebouwde schuur. De boerderij staat evenwijdig aan de naastliggende weg op korte afstand van de Gennerdijk. De boerderij verkeert grotendeels in oorspronkelijke staat. 

Woonboerderij 

Locatie: Verkavelingsweg 10, 8061PK Hasselt
Kadastraal: F635
Oorspronkelijke functie: boerderij
Huidige functie: woonboerderij
Bouwjaar: 19e eeuw

Redengevende beschrijving

Hallenhuisboerderij, met bijgebouwen, hooiberg gebouwd omstreeks 1875 met mogelijk een oudere basis en gelegen op een huisterp in de buurtschap Streukel. De drie schuren, respectievelijk naast en achter de boerderij, zijn, evenals de hooiberg, recentelijk in oorspronkelijke vorm nieuw gebouwd. De boerderij verkeert in gave staat. Het erf is omzoomd met bomen en er bevindt zich ene kleine boomgaard.

Voormalige Cocosmatten- en borstelfabriek

Locatie: Buitenkwartier 14,14a,14b, 8064 AE  Zwartsluis
Kadastraal: D2210
Oorspronkelijke functie: fabriek
Huidige functie: Nederlandse Gereformeerde kerk 
Bouwjaar: ca. 1890

Redengevende beschrijving

Cocosmatten- en borstelfabriek “de Bazuin”, gebouwd rond 1890. Het pand ligt iets terug, deels achter de bebouwing van het Buitenkwartier en is tijdelijk in gebruik genomen door de Nederlandse Gereformeerde kerk. 

Winkel/woonhuis

Locatie: Buitenkwartier 28, 8064 AE  Zwartsluis
Kadastraal: D1483
Oorspronkelijke functie: winkel-woonhuis
Huidige functie: winkel-woonhuis 
Bouwjaar: ca. 1930

Redengevende beschrijving

Winkelwoonhuis bestaande uit een dubbel pand waarvan de pui doorloopt. In het linker gedeelte was een tabakswinkel gehuisvest. Het pand maakt deel uit van de gesloten gevelbebouwing aan het Buitenkwartier. 

Grote Kolksluis

Locatie: Sluiscomplex Kolksluis (ongenummerd) Zwartsluis
Kadastraal: D4526/D4034/D2554/ D4545/D4124
Oorspronkelijke functie: sluiscomplex
Huidige functie: 
- sluiscomplex, in slaapstand, geen dagelijkse bediening   brug en sluisdeuren;
- stroomsluis, waterlozing Drents water;
- sluisdeuren bij noodzaak waterbeheer in gebruik;
- brug in provinciale weg, niet meer beweegbaar.
Bouwjaar: 1879

Redengevende beschrijving

Zwartsluis dankt zijn naam aan sluizen in de dam/ dijk met het Zwartewater. In de loop van de eeuwen zijn er diverse aangelegd. De oudste wordt rond het einde van de 14e eeuw beschreven onder de naam “De Swarte Sluys”. Deze duikersluis is, net als vele ander sluizen en duikers, verdwenen na een stormramp. Iets verder naar het zuiden werd midden 1600 de Staphorsterluis gebouwd. Via deze schutsluis werd de doorvoer mogelijk van de Drentse turf over de Zuiderzee naar het westen. De schepen werden echter steeds groter. De kanalen en sluizen werden hieraan aangepast. In 1879 werd de Kolksluis aangelegd, ongeveer op de plaats van de Swarte Sluys. Rond de sluizen groeide Zwartsluis verder en ontstonden er scheepsbouw- en scheepsreparatie-bedrijven. Ook groeide de handel en kozen veel schippers Zwartsluis als thuishaven. Bijna honderd jaar waren er twee sluizen in gebruik. In 1952 is de Staphorstersluis afgesloten. Na de aanleg van de Meppelerdiepsluis (gereed in 1958) verloor de Kolksluis zijn functie voor de grote beroepsvaart. Voor de recreatievaart is de sluis nog steeds van belang. 

Arembergersluis (schutsluis met wachtershuisje)

Locatie: Groot Lageland Zwartsluis
Kadastraal: D55
Oorspronkelijke functie: Schutsluis + wachtershuisje 
Huidige functie: Schutsluis + wachtershuisje 
Bouwjaar: 1826, 1931 

Redengevende beschrijving

In het midden van de zestiende eeuw werd de Arembergergracht aangelegd. Deze gracht moest een verbinding gaan vormen tussen het Zwarte Water en Friesland. Aan het begin van de Arembergergracht (in Zwartsluis) werd een sluis gebouwd. De schutsluis in de Arembergergracht dateert in zijn oorspronkelijke vorm uit 1826, getuige een datumsteen in de wand van de sluiskolk. De Arembergergracht werd destijds ook wel Heerengracht genoemd, is gegraven op initiatief van de Graaf van Aremberg, die van 1548 tot 1568 stadhouder van Overijssel was. Deze gracht was bedoeld als schakel in een veilige binnenvaarroute, die de toen onveilige verbinding over de Zuiderzee moest vervangen. Het bijbehorende sluiswachtershuisje werd in 1997-’78 volledig gerenoveerd. 

Woonhuis

Locatie: Groot Lageland 17, 8064 AL  Zwartsluis
Kadastraal: D41
Oorspronkelijke functie: Woonhuis
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: ca. 1890

Redengevende beschrijving

Woonhuis gebouwd rond 1890. Het pand maakt deel uit van de gesloten gevelbebouwing aan het Groot Lageland. 

Voormalig gemeentehuis

Locatie: Kerkstraat 26, 8064 DP  Zwartsluis
Kadastraal: D4139
Oorspronkelijke functie: Gemeentehuis
Huidige functie: Gemeentehuis 
Bouwjaar: 1894

Redengevende beschrijving

Gemeentehuis in Neo-Renaissance-stijl in 1894 ontworpen door de architecten Franssen en Witzand. Het gemeentehuis staat aan een van de hoofdstraten van Zwartsluis. 

Woonhuis

Locatie: Kerkstraat 30, 8064DP Zwartsluis
Kadastraal: D2409
Oorspronkelijke functie: Woonhuis/winkel
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: eind 1800

Redengevende beschrijving

Winkel/woning van rond 1800 in het historische centrum van Zwartsluis behorende bij een voormalige bakkerij op nr. 28 op de hoek van de Kerkstraat met de Prisonsteeg. In de volksmond wordt het pand het winkeltje van de ‘Flippinnen’ genoemd.

Woonhuis

Locatie: Kerkstraat 37, 8064 DM Zwartsluis
Kadastraal: Zwartewaterland D329
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: 1910

Redengevende beschrijving

Woonhuis uit ongeveer 1910 op de hoek van de Kerkstraat en de Synagogestraat. Het pand kenmerkt zich door een wat rijkere bouwtrant die rond 1900 zijn intrede deed in het dorp als gevolg van economische groei.

Woonhuis

Locatie: Kerkstraat 43, 8064DM Zwartsluis
Kadastraal: D3124
Oorspronkelijke functie: Gereformeerde pastorie
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: 1904

Redengevende beschrijving

Pastorie/woonhuis met tuin. Dit pand werd gebouwd als pastorie voor de Gereformeerde Kerk in 1904 door architect Fransen. Het pand vertegenwoordigt de wat statige en rijkere architectuurstijl die rondom 1900 zijn intrede deed in het dorp als gevolg van economische groei. Het pand staat gedeeltelijk op de gedempte vestinggracht, op de hoogte van de oversteek tussen Kerkstraat naar de Zomerdijk, de weg naar Meppel. Het pand staat iets terugliggend  ten opzichte van de rooilijn van de Kerkstraat. Dit pand, voor de tweede predikantsplaats, is bijna een kopie van de pastorie naast de Gereformeerde kerk aan het Singel, die is afgebroken. 

Café-restaurant De Blizzard

Locatie: Kolksluiskade 3, 8064 DG  Zwartsluis
Kadastraal: D481
Oorspronkelijke functie: Slagerij/woonhuis
Huidige functie: Café-restaurant 
Bouwjaar: Interbellum 

Redengevende beschrijving

Winkel/woonhuis, oorspronkelijk een slagerij, nu een café. 

Woonhuis

Locatie: Mastenmakersstraat 23, 23a, 23b, 8064DX Zwartsluis 
Kadastraal: D494
Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: eind 19e eeuw

Redengevende beschrijving

Woonhuis uit de late 19e eeuw. Gelegen op een opvallende plek, onder aan de dijk, bij de havens, aan voormalige de oude Paal- en Plankendijk, nu de Mastenmakerstraat. In dit pand was een voormalige mastenmakerij gevestigd. Rechts grenst het woonhuis aan een bedrijfsgebouw, links is het woonhuis van het buurpand gescheiden door een steeg.

Kleine- of Staphorster schutsluis

De Nieuwesluis ongenummerd, Zwartsluis
Kadastraal: D4526
Oorspronkelijke functie: Schutsluis
Huidige functie: Bezienswaardigheid
Bouwjaar: 1779, 1884, 1941

Redengevende beschrijving

STAPHORSTERSCHUTSLUIS. De Zwartewaterdijk in Zwartsluis is te vergelijken met een gatenkaas: sluizen, dijkdoorbraken en duikers. De eerste sluis staat beschreven rond het einde van de 14e eeuw, op de plek waar nu de Kolksluis zich bevindt. Het was een duikersluis, dus van boven afgesloten (De Swarte Sluijs). De sluis werd na stormen regelmatig vernieuwd, meestal onder de naam Staphorster Sluis. Nadat de sluis voor de zoveelste keer was weggespoeld, werd een stuk zuidelijker in de dijk een nieuwe sluis gebouwd met de verlegging van een stuk Meppelerdiep. Zo ontstonden de eilandjes. Ook deze sluis werd in navolging van eerdere sluizen Staphorster Sluis genoemd. De sluis is in 1952 afgesloten en wordt niet meer voor het schutten van schepen gebruikt. Nu een bezienswaardigheid.

Woonhuis (voormalig bankgebouw)

Locatie: De Nieuwesluis 8 - 10, 8064 EB  Zwartsluis
Kadastraal: Zwartewaterland D1934
Oorspronkelijke functie: woonhuis/bankgebouw
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: ca. 1930

Redengevende beschrijving

Bankgebouw met bovenwoningen (nr. 8) en directiewoning (nr. 10) en hekwerk gebouwd in 1930. Bekend geworden als ‘De BOAZ-Bank’, later De Nutsspaarbank. Het voormalige bankgebouw is op de hoek van De Nieuwesluis en De Botter vlak bij het sluiscomplex gesitueerd en gelegen in de woonwijk ‘Nieuwe Sluis’, één van de drie kernen van Zwartsluis. Dit was in voorgaande eeuwen een dichtbevolkte woonwijk met veel winkels en nijverheid.

Woonhuis

Locatie: De Nieuwesluis 28, 8064 EB  Zwartsluis
Kadastraal: D3387
Oorspronkelijke functie: ?
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: ? 

Redengevende beschrijving

Woonhuis gebouwd aan het eind van de negentiende eeuw, gelegen aan de rand van het centrum van Zwartsluis. 

Buismanbank

Locatie: Rondweg (ter hoogte van Hotel Roskam) Zwartsluis
Kadastraal: D4114
Oorspronkelijke functie: bank
Huidige functie: bank
Bouwjaar: 1941

Redengevende beschrijving

De zogenaamde Buismanbank staat aan de rand van het centrum van Zwartsluis in een klein plantsoen. De bank werd daar, met een zandstenen zuil, geplaatst ter nagedachtenis aan Herman Buisman (1870-1941). 

Woonhuis/praktijk

Locatie: Het Singel 20, 8064 DJ  Zwartsluis
Kadastraal: D4642
Oorspronkelijke functie: Woonhuis-praktijk
Huidige functie: Woonhuis-praktijk 
Bouwjaar: 1940

Redengevende beschrijving

Woonhuis annex huisartsenpraktijk 't Cingel', gelegen aan een van de toegangswegen naar het centrum van Zwartsluis. Het pand is in 1940 gebouwd. 

Woonhuis

Locatie: Het Singel 22, 8064 DJ  Zwartsluis
Kadastraal: D2104
Oorspronkelijke functie: Woonhuis
Huidige functie: Woonhuis 
Bouwjaar: 1922

Redengevende beschrijving

Woonhuis in 1922 in opdracht van R. Buisman gebouwd naar ontwerp van de architect Meyerink uit Zwolle. Het pand is voorzien van traplichten met glas-in-loodvullingen, ontworpen door de Haarlemse glazenier Willem Bogtman. Het pand ligt aan één van de toegangswegen naar het centrum van Zwartsluis. 

Winkel/woonhuis

Locatie: Stationsweg 30, 8064 DG  Zwartsluis
Kadastraal: D2220
Oorspronkelijke functie: Winkel/woonhuis
Huidige functie: Winkel/woonhuis
Bouwjaar: ca. 1870

Redengevende beschrijving

Winkel-woonhuis uit circa 1870, gebouwd in Neo-Classicistische stijl, gelegen op de hoek van de Stationsweg en de Molenstraat. 

Woonhuis

Locatie: Zomerdijk 2, 8064XD Zwartsluis
Kadastraal: D3921
Oorspronkelijke functie: burgemeesterswoning
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: 1895

Redengevende beschrijving

Ambtswoning, rond 1895 gebouwd als burgemeesterswoning. Later kreeg het pand diverse functies: kantoor, onderkomen van de Kruisvereniging en de dienst gemeentewerken. 

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 53, 8064 XC  
Kadastraal: D2652
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis.  

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 55, 8064 XC
Kadastraal: D2653
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis. 

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 57, 8064 XC  Zwartsluis
Kadastraal: D2654
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis.

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 59, 8064 XC  Zwartsluis
Kadastraal: D2655
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis.

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 61, 8064 XC  Zwartsluis
Kadastraal: D2656
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis.

Onderdeel van blok met zes arbeiderswoningen

Locatie: Zomerdijk 63, 8064 XC  Zwartsluis
Kadastraal: D2657
Oorspronkelijke functie: Arbeiderswoningen 
Huidige functie: Woonhuizen 
Bouwjaar: ca. 1910

Redengevende beschrijving

Blok met zes arbeiderswoningen gebouwd rond 1910 tegenover de scheepswerf aan de rand van Zwartsluis.

Voormalige directeurswoning

Locatie: Zomerdijk 64, 8064 XG  Zwartsluis
Kadastraal: Zwartewaterland D2549
Oorspronkelijke functie: woonhuis/kantoor
Huidige functie: woonhuis
Bouwjaar: ca. 1925

Monumentale directeurswoning bij scheepswerf. Het pand is omstreeks 1925 gebouwd voor eigenaar en directie. Gelegen aan de Zomerdijk, direct omsloten door de scheepswerf met aan de overzijde arbeiderswoningen. Opvallend pand uit de periode rond de Eerste Wereldoorlog. De scheepbouw beleefde een bloeitijd; men verwachtte grote bloei van de handel als de oorlog voorbij zou zijn. Oorspronkelijk lag hier de eerste Hoogeveense Turfmarkt. Tot ver in 1800 lagen hier regelmatige grote bergen turf opgeslagen. In de westelijke hoek van het huidige scheepswerfcomplex stonden twee kalkovens.